6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (« Kanun »)[1] Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (« Değişiklik Kanunu »)[2], 7 Temmuz 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Değişiklik Kanunu’nun yürürlük tarihi olarak farklı hükümlere uygulanmak üzere 1 Ocak 2023 ve 1 Ocak 2024 tarihleri belirlenmiştir. Değişiklik Kanunu kapsamında yapılan düzenlemelere ilişkin özet bilgilere aşağıda yer verilmiştir ;
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı
Kanun’da hali hazırda yalnızca « Hizmet Sağlayıcı »[3] ve « Aracı Hizmet Sağlayıcı »[4] tanımları yer almaktayken, Değişiklik Kanunu ile yeni tanımlar Kanun’a eklenmiştir. Bu kapsamda ;
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı tanımı; “Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıları”,
Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı tanımı ise; “Elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcıyı” ifade etmek üzere yapılmıştır.
Yukarıda belirtilen tanımlara ek olarak ise, Kanun’un « Amaç ve Kapsam » başlıklı maddesine yapılan değişiklik ile Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı veya Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı kabul edilemeyecek olan paydaşlar, ilgili düzenlemelere atıfta bulunmak suretiyle belirtilmiştir.
Hukuka Aykırı İçeriklerden Sorumluluk ve Belge Saklama Yükümlülüğü
Hukuka aykırı içeriklere ilişkin sorumluluk kapsamında; diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın, Hizmet Sağlayıcı tarafından sunulan içeriklerin hukuka aykırı olmasından sorumlu olmayacağı belirtilmiş olmasına karşın, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın bu düzenlemenin aksine Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması halinde söz konusu içeriği gecikmeksizin yayından kaldırması gerektiği ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlar ile fikri ve sınai mülkiyet hakkının ihlalinin söz konusu olması halinde hak sahibine de bildirim yapması gerektiği düzenlenmiştir.
Hali hazırda üç yıl olan Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Hizmet Sağlayıcı’nın iş ve işlemlerine ilişkin bilgi ve belge saklama yükümlülüğü, ilgili işlem tarihinden itibaren on yıl olarak belirlenmiştir.
Ticaret Bakanlığı Yetkileri
Kanun kapsamında düzenlenen Ticaret Bakanlığı’nın (“Bakanlık”) yetkileri genişletilerek, Bakanlık aşağıda belirtilen hususlarda yetkili kılınmıştır;
o Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın faaliyetlerine yönelik olarak düzenleme yapmaya, taraflar arasında akdedilecek sözleşmelerde yer verilmesi zorunlu unsurları belirlemeye,
o Kanun’un uygulanmasına yönelik olarak denetim yapmaya ve bilirkişi görevlendirmeye,
o Kanun kapsamında Hizmet Sağlayıcı için düzenlenmiş olan bilgi verme, sipariş, ticari iletişim ve ticari elektronik içeriklere ilişkin yükümlülüklerin Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya uygulanmasına yönelik usul ve esasları belirlemeye,
o Sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’ndan almaya yetkili kılınmıştır.
Cezai Hükümler
Kanun kapsamında, Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı için düzenlenmiş olan cezai yaptırımlar, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’yı da kapsama almak suretiyle güncellenerek, aykırılık halinde ilgili taraflara verilecek süreler ile söz konusu aykırılığın tekrarlanması halinde uygulanacak cezalar düzenlenmiştir[5].
Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği[6] kapsamında “Mesleki özenin gereklerine uymayan ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin, bir mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozan veya bozma ihtimali olan her türlü ticari uygulama” olarak tanımlanmış olan haksız ticari uygulamaların elektronik ticarette ne şekilde değerlendirileceğine ilişkin ek madde düzenlenmiştir. Bu kapsamında;
o Elektronik ticarette haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı temel prensip olarak ifade edilmiştir.
o Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın aracılık hizmeti sunduğu Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’nın ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız olduğu kabul edileceği, buna karşın hangi hallerin her halükarda haksız ticari uygulama sayılacağı belirtilerek örneklendirilmiştir.
o Haksız ticari uygulama sayılacağı belirtilen örnekler arasında belirtilenlerle sınırlı olmamak üzere; zamanında ödeme yapılmaması, satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması, kampanyalı ürün veya hizmetin satışına zorlanması, aracılık sözleşmesinde yer alması gereken hususların doğru bir şekilde ifade edilmemiş olması ifade edilmiştir.
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı Yükümlülükleri
Değişiklik Kanunu ile eklenen madde kapsamında, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın yükümlülükleri, bir takvim yılı içerisindeki net işlem hacimlerine istinaden dört kademeli olarak düzenlenmiştir. Bu kapsamda;
1- Bir takvim yılındaki net işlem hacmine bakılmaksızın tüm Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar için uygulanmak üzere, yukarıda “Hukuka Aykırı İçeriklerden Sorumluluk” ve “Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar” maddelerinde belirttiğimiz sorumluluklara ilaveten aşağıdaki yükümlülükler ifade edilmiştir;
o (i) Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar’ın, aracılık hizmeti sundukları elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamayacağı veya bu malların satışına aracılık edemeyeceği; (ii) söz konusu malların farklı elektronik ticaret ortamlarında satışa sunulması hâlinde platformlar arasında erişim imkânı sunamayacağı; (iii) tanıtımını yapamayacağı; (iv) istisnai olarak, toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar hakkında belirtilen sınırlandırmanın uygulanmayacağı belirtilmiştir.
o Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’nın 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (“VUK”) kapsamında düzenlemesi gereken belgelerdeki bilgilere, satışın yapıldığı elektronik ticaret pazar yerinde yer verebilmesine imkân sağlaması gerektiği,
o Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın, Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı tanıtım bilgilerini kendisine iletilen belgeler üzerinden veya ilgili kurumların erişime açık kanalları üzerinden doğrulaması gerektiği,
o Önceden alınmış olumlu irade beyanı olmaması halinde, Değişiklik Kanunu ile eklenen tanımlardan biri olan Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi’ne (“ETBİS”)[7] kayıtlı alan adlarının tescilli markalarını kullanarak pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinde bulunamayacağı düzenlenmiştir.
2- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olanlar içinse yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilaveten aşağıdaki hususlar ifade edilmiştir;
o Değişiklik Kanunu’nun 10. Maddesinde detaylandırıldığı üzere, faaliyetine devam edebilmek için Bakanlık nezdinde elektronik ticaret lisansı alması ve lisansını yenilemek zorunda olduğu,
o Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı ve alıcıdan elde edilen verilerin yalnızca söz konusu aracılık hizmetinin sunulması amacıyla kullanılması gerektiği, diğer Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar ile rekabet ederken kullanamayacağı,
o Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’nın satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve söz konusu verilere bedelsiz ve etkin bir şekilde erişim sağlamasına yönelik teknik imkan sunması gerektiği,
o Net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendisine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamayacağı ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamayacağı,
o Değişiklik Kanunu kapsamında belirtilen kriterler kapsamında pay devirlerine, şirket kuruluşuna ve mevzuata aykırı işlemlere ilişkin olarak Bakanlığa bildirim yapması, Değişiklik Kanunu uyarınca hazırlanan denetim raporunu ise Bakanlığa sunması gerektiği düzenlenmiştir.
3- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olanlar için yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilave olarak aşağıdaki hususlar ifade edilmiştir;
o Reklam harcamalarına ilişkin mali sınırlar belirlenmiş olup, reklam bütçesinin taraflar arasında ne şekilde paylaştırılıp kullanılabileceği, benzer şekilde promosyon, ödül, kupon, hediye çeki benzeri ürünlerde hangi tutarların uygulanıp bütçelerin ne şekilde kullanılabileceği,
o Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’nın ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamayacağı, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacağı ve buna imkan sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer veremeyeceği ifade edilmiştir.
4- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olanlar için yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilave olarak aşağıdaki hususlar ifade edilmiştir;
o (i) Kredi kartlarıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da 6361 sayılı Kanun[8] kapsamındaki şirketlerin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine imkan sağlayamayacağı; (ii) elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne imkan sağlayamayacağı; (iii) 6493 sayılı Kanunun[9] sınırlı ağ istisnasına giren hizmetleri sunamayacağı veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerce bu hizmetlerin sunulmasına imkan sağlayamayacağı,
o Kendi aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışları, kendisinin elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak yaptığı satışları ile elektronik ticaret dışındaki satışları dışındaki satışlara ilişkin olarak eşya taşımacılığı, taşıma işleri organizatörlüğü ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamayacağı düzenlenmiştir.
Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı Yükümlülükleri
Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı yükümlülükleri ise, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar için düzenlenen yükümlülükler gibi detaylı olarak ifade edilmemişse de, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar için yukarıda detaylı olarak belirtilen yükümlülüklerin bazılarının Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı’ya da kıyasen uygulanacağı düzenlenmiştir. Diğer yandan, söz konusu yükümlülüklerin, toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar hakkında uygulanmayacağı ifade edilmiştir.
Sonuç
Elektronik ticaretin gelişimine bağlı olarak yeni ticari gereksinimlerin ortaya çıkması dolayısıyla, Değişiklik Kanunu yeni tanımlara ve kavramlara yer vermiştir. Yukarıda ifade edildiği üzere, özellikle Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı nezdinde detaylı yükümlülüklere yer verilerek, elektronik ticaret lisansına ilişkin gereksinimler belirlenmiştir. Lisansa ilişkin usul ve esasların Değişiklik Kanunu hükümlerine göre çıkarılan yönetmelikle belirleneceği ifade edildiğinden, ilerleyen zamanlarda yapılacak ikincil düzenlemelerin de Değişiklik Kanunu ve ilgili paydaşların sorumluluklarının uygulamaları açısından önem arz edecektir.
Bunun haricinde, Bakanlık nezdinde getirilen ek sorumluluklar göz önünde bulundurulduğunda, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ile Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı arasında akdedilecek sözleşmelerde yer alması gereken hususları belirleme yetkisi de Bakanlığa verilmiş olduğundan, bu nevi sözleşmeler akdedilirken ilgili düzenlemelerin de göz önünde bulundurulması ve Bakanlık görüşlerine istinaden oluşturulması gerektiğini ifade etmek isteriz.
Değişiklik Kanunu kapsamında hangi hallerde istisnaların söz konusu olabileceği düzenlendiğinden, ilgili paydaşların hem Değişiklik Kanunu hem de Değişiklik Kanunu’nda atıfta bulunulan 6493 Sayılı Kanun, 6361 Sayılı Kanun, VUK, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği gibi mevzuatlar çerçevesindeki sorumluluklarını tespit etmek üzere uyum çalışması yürütmesinin iş modellerinin doğru ve mevzuata uygun bir şekilde oluşturulabilmesi açısından önemli olduğu kanısındayız.
[1] Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü (resmigazete.gov.tr) [2] 7 Temmuz 2022 PERŞEMBE (resmigazete.gov.tr) [3] Kanun’un 2. maddesinde ; « elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler » olarak ifade edilmiştir. [4] Kanun’un 2. Maddesinde ; « başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler » olarak ifade edilmiştir. [5] Güncellenen idari para cezalarına Değişiklik Kanunu’nun 6. maddesinde yer verilmiştir. [6] Mevzuat Bilgi Sistemi [7] Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kayıt altına alınması, elektronik ticaret verilerinin toplanması, bu verilerin işlenerek istatistiki bilgilerin üretilmesi amacıyla Bakanlık tarafından oluşturulan ve bu Kanun kapsamında kayıt ve bildirim yapılabilmesine imkân sağlayan bilgi sistemini ifade eder. [8] 8049 (mevzuat.gov.tr) [9] Ödeme+Sistemleri+Kanunu.pdf (tcmb.gov.tr)